Haber-Foto: Mustafa Işık
Tokat Esnaf ve Sanatkârlar Odaları Birliği (TESOB) Başkanı Fehmi Çankaya, Vakıflara ait dükkânlarda yapılan yüksek kira artışlarına dair Tokat Hürsöz muhabiri Gazeteci Mustafa Işık’a önemli açıklamalarda bulundu. Çankaya, özellikle pandemi sonrası ekonomik sıkıntılarla boğuşan esnafın, %100’ü aşan kira artışları karşısında dayanacak gücünün kalmadığını ifade etti. Bu durumun hem esnafı hem de Tokat’ın tarihi dokusunu koruyan mekânlardaki işletmelerin sürdürülebilirliğini ciddi şekilde tehdit ettiğini belirtti.
TESOB Başkanı Fehmi Çankaya, Vakıflar Genel Müdürlüğü’ndeki yönetim değişikliği sonrası kira artışlarının hız kazandığını söyledi. Çankaya, "Daha önce bu görevi Tokatlı bir hemşehrimiz yürütüyordu. Yeni müdürün göreve başlamasıyla birlikte, yılbaşında kiralara %100’ün üzerinde zam yapıldı. Esnaf zaten pandemi ve ekonomik sıkıntılarla boğuşuyordu, bu zamlar esnafımız için adeta bir darbe oldu." diyerek durumun vahametini dile getirdi.
"Emlakçılık Mantığıyla Hareket Ediliyor"
Kira artışları karşısında esnafın taleplerini dile getirmek için Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne ziyaretlerde bulunduklarını belirten Çankaya, "Bölge Müdürümüze, ‘Eğer her yıl bu şekilde zam yapılacaksa, biz buraları terk edelim, siz de emlakçılık yapın,’ dedik. Ancak müdürlük, zamların yeni kiracılara göre güncellendiğini ve inisiyatiflerinin olmadığını ifade etti. 30 yıllık kiracılarla yeni gelen kiracıların kira oranlarının aynı tutulması kabul edilemez." dedi.
Çankaya, Vakıflar Bölge Müdürlüğü’nün yaklaşımını "Bugün siz çıkarsanız, burayı daha yüksek kiraya verebiliriz." şeklinde bir emlakçılık mantığına dayandırdığını belirterek, bu anlayışın esnafı köşeye sıkıştırdığını ifade etti.
"Yöresel Ürün Satan Esnaf İçin Küçük Düzenlemeler Umut Ediliyor"
Çankaya, kira zamlarıyla ilgili sorunları milletvekillerine ve valiliğe taşıdıklarını, ancak genel bir çözüm konusunda net bir ilerleme sağlanamadığını söyledi. Yalnızca kaybolmaya yüz tutmuş mesleklerle uğraşan esnaflar, örneğin bakırcılık, çömlekçilik ve yazmacılık gibi sektörlerde faaliyet gösterenler için küçük iyileştirmeler yapılabileceğine dair bir umut olduğunu belirtti. Diğer esnaflar için ise bu tür bir iyileştirmenin mümkün görünmediğini ifade etti.
"Taşhan’da 8 Dükkân Boşaldı"
Tokat’ın tarihi mekânlarından biri olan Taşhan’da kira artışlarının esnaf üzerindeki etkisine dikkat çeken Çankaya, "Geçtiğimiz yıl Taşhan’da bir dükkânın kirası 4.000 liraydı. Bu yıl aynı dükkânın kirası 10.000 liraya çıktı. Taşhan’da bu yıl tam 8 dükkân boşaldı ve yeniden ihaleye çıkarıldı. Ancak ihalelere katılan ve komşu dükkânları hobi amaçlı kiralayan varlıklı kişilerin ödediği yüksek bedeller, geçim mücadelesi veren esnafımıza da dayatılıyor. Hobi için yapılan bir iş ile ailesinin geçimini sağlayan bir esnafın aynı kefeye konulması adil değildir." diyerek yaşanan olayı anlattı
Çankaya, Taşhan gibi tarihi mekânlarda faaliyet gösteren esnafın korunması gerektiğini belirterek, kira artışlarının daha makul seviyelerde tutulmasını talep etti.
"Devletin Belirlediği Oranlar Aşılıyor"
TESOB Başkanı, devletin kira artışları için belirlediği %40-60 bandının esnaf için kabul edilebilir olduğunu, ancak %100-300 oranındaki zamlarla karşı karşıya kaldıklarını söyledi. Çankaya "Bu durum sadece esnafı değil, aynı zamanda tarihi mekânlarda faaliyet gösteren işletmelerin sürdürülebilirliğini de tehdit ediyor. Esnafımız yıllık kira artışlarını ödeyemez hale geldi." dedi.
"Esnafın Mağduriyeti Her Geçen Gün Artıyor"
Çankaya, sabah toplantıya girmeden önce bazı esnaflarla görüştüğünü ve dükkânların sabah saat 10-11 olmasına rağmen hâlâ kapalı olduğunu belirtti. Esnaflardan "Soğuk, gelen giden yok. Dükkanı açsak elektrik maliyeti, çay içsek maliyet... Zaten kazanamıyoruz." şeklinde yanıtlar aldığını söyledi. 
TESOB Başkanı çağrıda bulunduğu sözlerinde, "Esnafımızın bu yükü kaldırması mümkün değil. Yılda sadece 4-5 ay çalışan ve geri kalan 6-7 ay zarar eden bir esnaf, bu şartlarda nasıl ayakta kalabilir? Yetkililerden, özellikle de Vakıflar Genel Müdürlüğü’nden insaflı bir düzenleme talep ediyoruz. Esnafımızın bu tarihi mekânlarda faaliyet göstermeye devam etmesi, Tokat’ın kültürel mirası için de büyük önem taşıyor." ifadelerine yer vererek açıklamasını sonlandırdı.
VAKIFLARIN KİRA ZAMMI KONUSUNA KURUM YAKLAŞIMI
Vakıflar Genel Müdürlüğü ve yerelde Vakıflar Tokat Bölge Müdürlüğünün kira artışlarının gerekçelerine dair bilgilendirmeleri olmakta zaman zaman. Zam konusunu değerlendirirken bu bilgilerle değerlendirmenin isabetli olacağı düşünülmekte. Edindiğimiz bilgiler şöyledir:
“Vakıflar Genel Müdürlüğü olarak Pandemiden dolayı 2018 - 2022 yılında esnafı korumak ve piyasayı gözetmek adına zam yapılmamış ya da çok cüzi miktarda kiralara zam yapılmıştır. Kanun gereği konutlarda % 25 oranına uyulmuş fakat piyasada malumunuz olduğu üzere ciddi fiyat artışları oluşmuştur. Son iki yıldır akar gelirlerimizin rayiç fiyatlarda oluşabilmesi için göreceli olarak rayiç fiyatlar belirlenerek zam yapılmış ve kiralık gayrimenkullerimizin piyasa değerine yakın bir fiyatla belirlenmesi çalışması yapılmıştır.
Vakıflar Genel Müdürlüğü merkezi bütçeden hiçbir katkı almayarak tüm giderlerini gayrimenkullerinin kira gelirleri ile sağlamaktadır. Hayri hizmetlerimizin ve devam eden restorasyonlarımızın tamamlanması için akar diye tabir ettiğimiz kira gelirlerimizin rayiç fiyatlara yakın olması hizmetlerimizin sürdürülebilmesi için elzem olup serbest piyasada kiracılarımız lehine bir haksız rekabet oluşmaması için kiralık taşınmazlarımızın rayiç fiyatlarda oluşması piyasa dengesi açısından da önemlidir.
Tokat Bölge Müdürlüğü olarak 2000 üzerinde öğrenciye burs verilmekte, Gülbahar Hatun imaretinde günlük 1000 kişiye sıcak yemek verilmekte, 1600 aileye her ay adreslerine bırakmak şartıyla kuru gıda yardımı yapılmaktadır, 250 kişiye muhtaç maaşı verilmektedir.”
