Haber-Görüntü: Fatih Kılıç / Mustafa Işık
Tokat’ın kadim tarihinde yazmacılık ticaretin ve sosyal yaşamın içinde makbul bir yer tutuyor. Tarihi Yazmacılar Hanı’nda üretilen yazmalar Türkiye’nin ve Dünyanın dört bir yanına ulaşıyor, Tokat’a özgü eserler olarak biliniyor. 7 asır öncesinde yapılan yazmacılığın devamı için eserleri ortaya çıkaran kalıplar yüzlerce yıllık mazisiyle halen işlerliğini sağlayabiliyor. Üretildikleri IHLAMUR AĞACI'nın doğal özellikleri sayesinde yıllarca kullanılabiliyor. İşte bu kalıpları ve desenleri üretenler arasında NADİR USTALAR var. Tokatlı kalıp ve desen ustası Suphi Nadir, oğlu Ertuğrul Nadir’e de öğrettiği ustalıkla baba – oğul baskı kalıbı, desenleri ve boyaları üretiyorlar. İşgem’deki atölyelerinde üretimlerini devam ettiren Suphi ve Ertuğrul Nadir ustalarla mesleklerinin özelliklerini, güzelliklerini, işin püf noktaları üzerine söyleşide bulunuldu. Gazeteci Fatih Kılıç’ın yaptığı söyleşide yüz yılık kalıpların ve desenlerin geleceğe aktarılmasında Nadir ustaların özverili ve disiplinli çalışmaları öne çıktı.
TOKAT’A ÖZGÜ YAZMA ÇEŞİTLERİ
Baskı Kalıbı ve Desen Ustası Suphi Nadir, bugün 60 yaşına vardığını ve 1977 yılından buyana tam 48 yıldır, yarım asra varacak zaman diliminde ömrünü bu sanat üzerine vakfettiğini belirtirken, 28 yaşındaki oğlu Ertuğrul’un 6 yaşından buyana 22 yıldır kendisiyle birlikte ustalığı devam ettirdiğinin bilgisini verdi. Tokat yazmacılığında binlerce desen bulunduğunu, bu desenleri ortaya çıkaracak kalıpları günümüzde de çalışır ve yaşanır kılmak için arşiv tuttuklarını anlatan Suphi usta, “Tokat yazmacılığı dendiğinde Dolahlı, Elmalı, Yarım Elmalı, Asma Yaprağı, Böbrekli, Dırama, Çengelköy, Tokat İçi Dolusu, Fındıklı, Piyasa, Trabzon Kenarı, Bartın İçi Dolusu, Şam Hamamiye desenleri öne çıkar. Her bir desen için renklere göre kalıplar olur. Bu kalıplar arasında şuan elimizde 150 yıllık kalıplar var, biz oğlumla birlikte kalıpları ıhlamur ağacından işleyerek yeniden üretiyoruz ve geleceğe taşınacak halde canlı tutacak bir ortam oluşturuyoruz.” dedi.
“AMACIMIZ BU KALIPLAR, DESENLER GELECEĞE AKTARILSIN”
Babadan el alan usta Ertuğrul Nadir yaptıkları iş için açıklamasında “600-700 yıllık serüveni olan Tokat yazmacılığı Tokat’ta halen yaşatılıyor. Biz de kalıpları üretmeye devam ediyoruz. Bu sanatı yaşatmaya ve ileriki nesillere aktarmaya devam edeceğiz. Babamdan öğrendim, çocuklarıma da öğretmek isterim.” dedi. Suphi Nadir usta da geçmişten gelen eserleri geleceğe taşımaya vurgu yaptığı açıklamasında “önce desen çizerek başladım. Allah vergisi bir yetenektir bu görüş ve bakış açısı, estetik yönü. Özgün desenleri çizerken, tarihi Tokat yazmacılığının desenlerini baskıya geçirecek kalıpları da üretmeye başladım. 1977 yılında çıraklıktan başlayıp kalfalık ve ustalığa geçiş sürecimiz oldu. Oğlumu da bu konuda yetiştirdim. Arşiv biriktirdik, 1985 yılından buyana bütün desenleri toplamaya çalıştım. Örneğin bir meşhur Hürriyet desenimiz ve kalıbımız var, bordo renk üzerine siyah ve beyaz renk olarak işlenmektedir. Bu gibi desenlerin yaşatılması için destek olacaklara da her zaman teşekkür ederim.” dedi.
IHLAMUR AĞACI ŞART!
Baskı kalıbı üretiminde Ihlamur Ağacı’nın önemli bir yeri olduğunu da anlatan Suphi Nadir, “Ihlamur ağacı olmazsa olmazlardandır. Ihlamur ağacı gövdesi 1,20 cm. boyutunda kesilir, en az 3 yıl bekletilir. Bekletildikten sonra dilimlere kesilerek yukardan aşağı oyularak desenler çıkarılır. Ihlamur ağacı boyayı homojen olarak emer ve yazmaya da homojen olarak aktarır. Yaşayan bir ağaçtır, hava şartlarına direnç gösterir, hafifliği de ön planladır. Çünkü bu deseni eline alan bir usta 2 bin, 3 bin vuruş yapmak durumunda kalır, bunca yoğunluğa dayanır ve ustayı zorlamayacak hafifliği ile olmazsa olmazlardandır.” Dedi.
BOYA DA ÜRETİLİYOR
Suphi Nadir usta, baskı kalıbı, desen kadar boyanın da önemli olduğunu dile getirirken, kendi markaları ile boya üretimi yaptıklarını da söyledi. Bu boyaların doğallığı ile hem doğaya hem insan sağlığına zarar vermeyecek bir nitelikle olduğunu bilhassa vurguladı.
BU ESERLER, DESENLER, KALIPLAR KAYBOLMASIN!
Gazeteci Fatih Kılıç, kaybolmaya yüz yutmuş meslekler arasında gösterilen el oyması baskı kalıbı üretiminin nasıl yapıldığını yerinde gördükten sonra ön bilgilendirmede bulundu. Suphi Nadir ve Ertuğrul Nadir ile bir araya geldiği buluşmanın ön anonsunu sosyal mecra hesabından kamuoyuna aktarırken şunları yazdı:
- Nadir ustalar, soyadları gibi nadir görülen eserleri ortaya çıkarmaktalar. İŞGEM'deki atölyelerinde Tokat'a has yazmacılığın kalıp, desenlerini, boyalarını üretiyorlar.
- El emeği, göz nuru işçiliğin IHLAMUR AĞACI'na verdiği şekiller, yüz yıllara yansıyacak kalıpları ve desenleri oluşturuyor. Yüz yıl öncesinden gelen kalıplar var, onlar bugünden geleceğe taşınıyor.
- Baba - oğul çalışan Suphi ve Ertuğrul Nadir ustaların açıklamaları, çalışmaları Tokat Hürsöz Gazetesi'nde okunacak.
- Ustalık kıymetli nitekim... Güzel işler çıkıyor ortaya.”
