E. Vergi Dairesi Müdürü Ömer Yılmaz yazdı: "Anadolu’da “ilk şehir devleti”nin yapılarının ortaya çıkarıldığı Arslantepe Höyüğü'nde..."
Değerli okurlarım, bugün bu köşemde, Anadolu'nun ilk şehir devleti kabul edilen ve memleketim olan Malatya ilimizde yer alan Arslantepe Höyüğü hakkında derlediğim bilgileri sizlerle paylaşmak istiyorum.
Arslantepe Höyüğü veya Melid, Malatya'nın 7 km kuzeydoğusunda yer alan bir arkeolojik yerleşimdir. Türkiye'deki en büyük höyüklerden biridir. Höyük, Fırat üzerindeki Karakaya Baraj Gölü'nün batısında bulunur. Otuz metre yüksekliğe sahip olan höyük, M.Ö. 5 bin yıllarından M.S. 11. yüzyıla kadar iskân edilmiştir.
Roma köyü olarak kullanılmış, daha sonra Bizans Nekropolü (mezarlık) yerleşimine dönmüştür. M.Ö. 2000 yılında Arslantepe, Fırat Nehri’ne doğru genişleyen Hitit İmparatorluğu’nun Melidia-Meliddu adıyla şehri olarak kullanılmıştır. Bu yerleşim, tepenin kuzeydoğu yamacına açılan şehir kapısı ve avlusuyla Orta Anadolu Hitit kentlerine benzeyen, etrafı toprak surla çevrili bir Geç Hitit şehriydi.
M.Ö. 5. binden M.Ö. 712 yılındaki Asur istilasına kadar yerleşim yeri olarak varlığını sürdüren Arslantepe, daha sonra bir süreliğine terk edilmiş; M.S. 5-6. yüzyıllar arasında Roma dönemi köyü olarak kullanılmış, ardından Bizans Nekropolü olarak yerleşimini tamamlamıştır.
Anadolu’da “ilk şehir devleti”nin yapılarının ortaya çıkarıldığı Arslantepe Höyüğü'nde, 2019 yılında yapılan kazılarda çok sayıda tarihi materyal ve eser bulunmuştur. Arslantepe’de ilk kazılar 1930’larda Louis Delaporte başkanlığında bir Fransız ekip tarafından yapılmıştır. II. Dünya Savaşı’ndan sonra da Fransız arkeologlar derin sondaj çalışmaları gerçekleştirmiş olsa da asıl kazılar İtalya kazı heyeti tarafından yapılmış ve hâlen devam etmektedir.
Höyükte yapılan kazılar sonucunda; M.Ö. 3300-3000 yıllarına ait bir kerpiç saray, M.Ö. 3600-3500 yıllarına ait tapınak, iki bini aşkın mühür baskısı ve kaliteli metal eserler bulunmuştur. Elde edilen veriler göstermektedir ki o dönemde Arslantepe, aristokrasinin doğduğu ve ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı resmi, dini ve kültürel bir merkezdir.
Sarayın koridor duvarları baskı motifler ve duvar resimleri ile bezenmiştir. Binanın çeşitli bölümlerinde çok sayıda mühür baskısının bulunması, idari etkinliklerin yoğunluğunu ve çok sayıda memurun çalıştığını göstermektedir. Höyük, Yakın Doğu'da ilk devlet toplumunun ortaya çıkışına istisnai biçimde tanıklık ederken, 4. binyıl Uruk uygarlığıyla ilişkili olmasına karşın özgün mimari özellikler sergilemektedir.
Kazılarda ayrıca; seramik parçalarından fincanlara, ok uçlarından boncuk tanelerine, kemik alet ve ağırşaklardan çakmak taşlarına, müzik aletlerinden 5.700 yıllık bir çocuk iskeletine kadar pek çok buluntuya rastlanılmış ve bunlar Malatya Arkeoloji Müzesi’nde sergilenmektedir.
Yapılan kazılar, Arslantepe'nin aristokrasinin doğduğu ve ilk devlet şeklinin ortaya çıktığı resmi, dini ve kültürel bir merkez olduğunu açıkça ortaya koymaktadır. Arslantepe Ören Yeri, 2011 yılından bu yana açık hava müzesi olarak hizmet vermektedir. Geç Kalkolitik Dönem'den Demir Çağı'na kadar geçen tarihsel sürecin buluntularına rastlanan, Hititlerden Roma ve Bizans'a kadar pek çok medeniyete ev sahipliği yapan Malatya'nın Battalgazi ilçesindeki Arslantepe Höyüğü, 2021 yılında UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi'ne kaydedilmiştir.
Malatya'nın ziyaret edilecek tarihi ve turistik alanlarının başında gelen bu höyük, insanlık tarihine ışık tutması bakımından son derece önemli bir yere sahiptir.
